Οξεία παγκρεατίτιδα
Τί είναι η οξεία παγκρεατίτιδα;
Η παγκρεατίτιδα είναι φλεγμονή του παγκρέατος, μια κατάσταση που μπορεί να προκαλέσει σοβαρό πόνο στην κοιλιά και υπό δυσμενείς συνθήκες μπορεί να προκαλέσει σημαντικές επιπλοκές, ακόμη και θάνατο. Το πάγκρεας είναι ένα σημαντικό όργανο που συνθέτει ορμόνες όπως η ινσουλίνη η οποία ρυθμίζει τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα και ένζυμα όπως η αμυλάση και η λιπάση που χρησιμεύουν στην πέψη και απορρόφηση των τροφών. Η οξεία παγκρεατίτιδα οφείλεται συνήθως στην ενεργοποίηση των παγκρεατικών ενζύμων εντός των πόρων του παγκρέατος και στην επακόλουθη «αυτοπεψία» του οργάνου. Με την κατάλληλη νοσοκομειακή φροντίδα, η οξεία παγκρεατίτιδα στις περισσότερες περιπτώσεις αντιμετωπίζεται πλήρως, χωρίς μακροχρόνιες επιπλοκές.
Υπάρχει βέβαια και η οντότητα της χρόνιας παγκρεατίτιδας η οποία αποτελεί χρόνια νόσο και εξελίσσεται ως χρόνια κατάσταση. Εκδηλώνεται με πόνο και με σταδιακή εγκατάσταση λειτουργικής ανεπάρκειας του οργάνου. Λόγω της σπανιότητας της δεν θα αναλυθεί περαιτέρω σε αυτή την ενότητα, όμως είναι σκόπιμο να επισημανθεί ότι η πιο συχνή αιτία της χρόνιας παγκρεατίτιδας είναι η μακροχρόνια κατάχρηση αλκοόλ.
Τί προκαλεί την οξεία παγκρεατίτιδα;
Υπάρχουν πολλά αίτια ανάπτυξης της οξείας παγκρεατίτιδας. Τα πιο συχνά είναι:
• Η χολολιθίαση, η παρουσία δηλαδή λίθων εντός της χοληδόχου κύστης. Η χολολιθίαση αποτελεί το συχνότερο αίτιο της οξείας παγκρεατίτιδας. Συχνά οι χολόλιθοι μπορεί να μετακυλήσουν από την χοληδόχο κύστη στο τελικό τμήμα του χοληδόχου πόρου και να αποφράξουν τον παγκρεατικό πόρο, τον πόρο δηλαδή μέσω του οποίου αποβάλλεται ο παγκρεατικός χυμός με τα παγκρεατικά ένζυμα, προς το λεπτό έντερο. Ακόμη και μια προσωρινή απόφραξη μπορεί να προκαλέσει ερεθισμό του παγκρέατος και εκδήλωση οξείας παγκρεατίτιδας.
• Η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ επίσης προκαλεί οξεία παγκρεατίτιδα και αποτελεί το δεύτερο συχνότερο αίτιο της.
Υπάρχουν όμως και άλλα λιγότερο συχνά αίτια οξείας παγκρεατίτιδας όπως
• η υπερτριγλυκεριδαιμία,
• η υπερασβεστιαιμία,
• η ισχαιμία του παγκρέατος,
• η προσβολή του παγκρέατος από ιούς,
• η λήψη ορισμένων φαρμάκων όπως π.χ. η αζαθειοπρίνη.
Υπάρχει κάποια εξέταση στην οποία πρέπει να υποβληθώ για τη διάγνωση της οξείας παγκρεατίτιδας;
Η οξεία παγκρεατίτιδα διαγιγνώσκεται εάν έντονο κοιλιακό άλγος με χαρακτηριστικά παγκρεατίτιδας, (επιγαστρικό άλγος με ζωστηροειδή αντανάκλαση στην οσφύ), συνυπάρχει με αυξημένη αμυλάση ή λιπάση ή με ευρήματα απεικόνισης συμβατά με παγκρεατίτιδα. Συνήθως η κλινική εξέταση και η αυξημένη αμυλάση καί λιπάση αρκούν για να τεκμηριώσουν τη διάγνωση. Το υπερηχογράφημα διενεργείται συνήθως για να τεκμηριώσει την υποψία χολολιθίασης ως αίτιο της παγκρεατίτιδας. Αξονική τομογραφία διενεργείται εάν ο ασθενής είναι σε βαριά κατάσταση, δεν βελτιώνεται παρά την αγωγή ή επιδεινώνεται. Η αξονική τομογραφία ενδεχομένως να διενεργηθεί και μετά από εύλογο χρονικό διάστημα ώστε να αποκλειστεί η παρουσία μακροπρόθεσμων επιπλοκών όπως ο σχηματισμός ψευδοκύστεων.
Πώς θεραπεύεται η οξεία παγκρεατίτιδα;
Η οξεία παγκρεατίτιδα αντιμετωπίζεται ενδονοσοκομειακά. Η πιο σημαντική ιατρική παρέμβαση είναι η επιθετική ενυδάτωση η οποία βελτιώνει την αιμάτωση του οργάνου βοηθώντας την επούλωση του, προστατεύοντας ταυτόχρονα και τα υπόλοιπα όργανα. Επίσης χορηγούνται αναλγητικά ενώ για όσο διάστημα ο ασθενής δεν ανέχεται τη σίτιση από το στόμα, μπορεί να του χορηγούνται θρεπτικά στοιχεία μέσω ρινογαστρικού σωλήνα. Εάν η παγκρεατίτιδα οφείλεται σε λιθίαση και κάποιος λίθος εξακολουθεί να αποφράσσει τον παγκρεατικό πόρο, τότε ο λίθος θα πρέπει να αφαιρείται άμεσα με ενδοσκοπική παλίνδρομη χολαγγειοπαγκρεατογραφία (ERCP). Σε παροδική απόφραξη του παγκρεατικού πόρου, θα πρέπει ολόκληρος ο χοληδόχος πόρος να καθαριστεί από υπολείμματα λίθων και να διενεργηθεί χολοκυστεκτομή μόλις το επιτρέψει η κατάσταση του ασθενή. Εάν συνυπάρχει και μικροβιακή λοίμωξη των πόρων, θα πρέπει να χορηγηθεί και αντιβίωση.
Εάν η διάγνωση είναι έγκαιρη και δεν υπάρξουν επιπλοκές, ο ασθενής βελτιώνεται θεαματικά εντός του πρώτου 24ώρου νοσηλείας. Η καθυστερημένη εφαρμογή θεραπευτικών μέτρων όμως, μπορεί να οδηγήσει σε μακροχρόνιες επιπλοκές ή να αποδειχθεί ακόμη και μοιραία για τον ασθενή.
Τί πρέπει να κάνω εάν είχα οξεία παγκρεατίτιδα στο παρελθόν;
Στα άτομα που επιβίωσαν από οξεία παγκρεατίτιδα θα πρέπει, όποτε αυτό είναι δυνατόν, να τεκμηριώνεται η αιτία που την προκάλεσε και να αντιμετωπίζεται σχετικά. Έτσι εξασφαλίζεται ότι ο ασθενής δεν θα εμφανίσει στο μέλλον και πάλι παγκρεατίτιδα. Φυσικά τα άτομα αυτά θα πρέπει να παρακολουθούνται τακτικά έως ότου αντιμετωπιστούν όλες οι μακροχρόνιες επιπλοκές που ενδεχομένως η παγκρεατίτιδα προκάλεσε και θα πρέπει να προστατεύουν το πάγκρεας τους από κάθε βλαπτικό παράγοντα. Θα πρέπει λοιπόν:
• Να μην καπνίζουν,
• Να μην καταναλώνουν αλκοόλ,
• Να μην παραμελήσουν την αντιμετώπιση πιθανής χολολιθίασης,
• Να προσέχουν το σωματικό τους βάρους και να λαμβάνουν αγωγή έναντι πιθανής υπερτριγλυκεριδαιμίας,
• Να αποφεύγουν τα φάρμακα που βλάπτουν το πάγκρεας.