Πεπτικό έλκος
Τί είναι το πεπτικό έλκος;
Το πεπτικό έλκος είναι μία πληγή που εμφανίζεται στο εσωτερικό τοίχωμα του στομάχου και στο πρώτο τμήμα του λεπτού εντέρου, το λεγόμενο δωδεκαδάκτυλο. Το στομάχι και το δωδεκαδάκτυλο είναι διαρκώς εκτεθειμένα σε μεγάλες ποσότητες οξέος. Όταν η επίδραση του οξέος που εκκρίνεται φυσιολογικά στο στομάχι υπερβεί τις δυνατότητες των μηχανισμών προστασίας του βλεννογόνου του, δημιουργούνται βλάβες που εξελίσσονται σε έλκη. Τα έλκη μπορεί να εμφανιστούν και σε περιπτώσεις άλλων παθήσεων όπως κακοήθων βλαβών, καρκινοειδών όγκων, λεμφώματος του στομάχου κ.ά.
Ποιά είναι τα συμπτώματα του πεπτικού έλκους;
Δεν εμφανίζουν συμπτώματα όλα τα άτομα με πεπτικό έλκος. Εάν εμφανίσουν συμπτώματα, αυτά θα περιλαμβάνουν:
• Άλγος στο επιγάστριο που μπορεί να επιδεινώνεται με τη λήψη τροφής εάν το έλκος βρίσκεται στο στομάχι ή μπορεί να επιδεινώνεται με την νηστεία εάν το έλκος βρίσκεται στο δωδεκαδάκτυλο,
• Αίσθημα κορεσμού μετά από λήψη μικρής ποσότητας τροφής,
• Αίσθημα φουσκώματος στο επιγάστριο,
• Μειωμένη όρεξη,
• Ναυτία ή έμετο.
Μερικές φορές η παρουσία πεπτικού έλκους μπορεί να προκαλέσει πολύ πιο σημαντικά προβλήματα όπως αιμορραγία εκδηλούμενη με αιματέμεση ή με κενώσεις μαύρων κοπράνων. Μπορεί επίσης να οδηγήσει σε ρήξη του στομάχου ή του δωδεκαδακτύλου, η οποία θα εκδηλωθεί με αιφνίδια έναρξη έντονου κοιλιακού άλγους και εάν δεν αντιμετωπιστεί ταχύτατα, θα οδηγήσει σε περιτονίτιδα.
Πότε θα πρέπει να επισκεφθώ τον γιατρό μου;
Θα πρέπει να επισκεφθείτε τον γιατρό σας εάν:
• Εμφανίζετε άλγος στο επιγάστριο που επιδεινώνεται ή επεκτείνεται αντί να υποχωρεί,
• Παρουσιάζετε έμετο με πρόσμιξη αίματος ή μαύρες κενώσεις,
• Παρουσιάζετε απώλεια βάρους,
• Παρουσιάζετε μειωμένη όρεξη,
• Χάνετε βάρος (χωρίς να προσπαθείτε),
• Παρουσιάζετε ναυτία ή και έμετο αμέσως μετά τη λήψη της τροφής.
Αξίζει να σημειωθεί ότι τα παραπάνω συμπτώματα καθιστούν την εκτίμηση σας από ειδικό ακόμη πιο σημαντική, εάν έχετε ήδη ιστορικό πεπτικού έλκους και εάν είστε πάνω από 50 ετών ή έχετε ιστορικό καρκίνου του στομάχου στην οικογένεια σας.
Τί προκαλεί τα πεπτικά έλκη;
Όπως αναφέρθηκε νωρίτερα, τα πεπτικά έλκη αναπτύσσονται όταν οι μηχανισμοί άμυνας του βλεννογόνου του στομάχου και του δωδεκαδακτύλου δεν επαρκούν για την αντιμετώπιση του οξέος στο οποίο είναι διαρκώς εκτεθειμένα. Αυτό μπορεί να συμβεί εξαιτίας έκπτωσης των μηχανισμών άμυνας του βλεννογόνου τους, εξαιτίας αυξημένης έκκρισης οξέως ή εξαιτίας της ταυτόχρονης μεταβολής και των δύο. Επομένως τα πεπτικά έλκη αναπτύσσονται σε περιπτώσεις όπως:
• Λοίμωξη του βλεννογόνου του στομάχου από το ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού. Το ελικοβακτηρίδιο αποτελεί ένα πρόσθετο φλεγμονώδες φορτίο για τον βλεννογόνο. Επίσης, ανάλογα με την περιοχή που προσβάλλεται από το μικρόβιο, μπορεί ταυτόχρονα να προκαλείται και αύξηση της έκκρισης οξέως.
• Λήψη μη στεροειδών αντιφλεγμονωδών φαρμάκων (ΜΣΑΦ) όπως ασπιρίνη, ιβουπροφαίνη, νιμεσουλίδη, ναπροξένη κ.ά., τα οποία αναστέλλουν τους μηχανισμούς άμυνας του βλεννογόνου,
• Κατανάλωση αλκοόλ η οποία βλάπτει το βλεννογόνο διασπώντας το προστατευτικό τοίχωμα βλέννης,
• Καταστάσεις όπου ο οργανισμός βιώνει συνθήκες απειλητικές για τη ζωή (βαριά πάσχοντες, εγκαυματίες, πολυτραυματίες κ.ά.). Σε αυτές τις περιπτώσεις αυξάνεται η έκκριση οξέος την ίδια στιγμή που μειώνεται η αιμάτωση των σπλάχνων.
Θα χρειαστεί να υποβληθώ σε κάποιες εξετάσεις για το πεπτικό έλκος;
Σε υποψία πεπτικού έλκους ή άλλης βλάβης στο στομάχι ή στο δωδεκαδάκτυλο, θα χρειαστεί να υποβληθείτε σε κάποιες εξετάσεις. Οι εξετάσεις και η σειρά με την οποία θα διενεργηθούν εξαρτώνται από τα συμπτώματα, το ιστορικό του ατόμου και την ηλικία του. Οι εξετάσεις αυτές μπορεί να περιλαμβάνουν:
• Ενδοσκόπηση ανώτερου πεπτικού (γαστροσκόπηση) με λήψη βιοψιών από τα έλκη (ειδικά εάν πρόκειται για γαστρικά έλκη),
• Έλεγχο παρουσίας του ελικοβακτηριδίου του πυλωρού. Αυτός ο έλεγχος μπορεί να γίνει με εξέταση αίματος, με δοκιμασία αναπνοής, με εξέταση κοπράνων ή με εξέταση ιστοτεμαχίων του βλεννογόνου που λήφθηκαν κατά η γαστροσκόπηση (μέσω εξέτασης βιοψίών ή clo test). Σε περίπτωση λήψης ιστοτεμαχίων του βλεννογόνου, αυτά θα πρέπει να ληφθούν από διαφορετικές περιοχές του στομάχου (άντρο, γωνία, σώμα),
• Με λήψη βαριούχου γεύματος και ακτινοσκόπηση, όπου εξετάζεται το εσωτερικό ανάγλυφο του στομάχου και του δωδεκαδακτύλου. Αυτή η εξέταση σήμερα έχει σχεδόν αντικατασταθεί από τη γαστροσκόπηση.
Πώς αντιμετωπίζονται τα πεπτικά έλκη;
Η θεραπεία των πεπτικών ελκών εξαρτάται από την αιτία που τα προκαλεί. Στα άτομα με πεπτικό έλκος η θεραπεία και η πρόληψη περιλαμβάνει:
• Αυστηρή αποφυγή των μη στεροειδών αντιφλεγμονωδών φαρμάκων (ΜΣΑΦ),
• Χορήγηση φαρμάκων που μειώνουν την οξύτητα και αναστέλλουν την έκκριση οξέος στο στομάχι. Τέτοια φάρμακα είναι τα αντιόξινα (π.χ. Simeco), οι αναστολείς της ισταμίνης (π.χ. Zantac) και οι αναστολείς της αντλίας πρωτονίων (π.χ. Losec),
• Εκρίζωση του ελικοβακτηριδίου του πυλωρού εφόσον έχει τεκμηριωθεί η παρουσία του. Η εκρίζωση διαρκεί 10 με 14 ημέρες και συνήθως περιλαμβάνει συνδυασμό αντιβιοτικών με έναν αναστολέα της αντλίας πρωτονίων. Μετά από την ολοκλήρωση της θεραπείας εκρίζωσης, θα πρέπει να εξετάζεται η επιτυχία της.
• Διακοπή της κατανάλωσης αλκοόλ,
• Φάρμακα που ενισχύουν την αιμάτωση και την έκκριση βλέννης στο τοίχωμα του στομάχου, προστατεύοντας το έναντι των οξέων. Αυτά τα φάρμακα ονομάζονται ανάλογα προσταγλανδίνης (π.χ. μισοπροστόλη). Εξαιτίας των ανεπιθύμητων ενεργειών τους δεν χρησιμοποιούνται ευρέως.
• Φάρμακα που βοηθούν στην επούλωση των διαβρώσεων του βλεννογόνου (π.χ. σουκραλφάτη).
Σε περιπτώσεις απειλητικών επιπλοκών όπου τα φαρμακευτικά μέσα δεν μπορούν να αποδώσουν, όπως σε ανεξέλεγκτες αιμορραγίες και σε διατρήσεις, τα έλκη και οι επιπλοκές τους αντιμετωπίζονται με ενδοσκοπικά και χειρουργικά μέσα.
Αξίζει επίσης να γίνει αναφορά σε ειδικές ομάδες ατόμων και ασθενών, όπως οι βαριά πάσχοντες, τα άτομα που λαμβάνουν χρονίως μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα για χρόνια σκελετικά άλγη και τα άτομα που λαμβάνουν ασπιρίνη για καρδιαγγειακή νόσο. Αυτές οι ομάδες ατόμων χρήζουν προληπτικών μέσων προστασίας έναντι της ανάπτυξης πεπτικών ελκών. Η προστασία τους εξασφαλίζεται με τον έλεγχο τους για τη λοίμωξη από το ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού και την εκρίζωση του. Εάν αυτό δεν καθίσταται δυνατόν, συχνά χορηγούνται προληπτικά αναστολείς της έκκρισης οξέος.
Τί συμβαίνει μετά τη θεραπεία των πεπτικών ελκών;
Η παρουσία πεπτικού έλκους χρειάζεται θεραπεία και παρακολούθηση. Ειδικά τα γαστρικά έλκη μπορεί να αποτελούν πρώιμη ένδειξη κακοήθειας και θα πρέπει πάντα ο ασθενής να υποβάλλεται σε επανέλεγχο ώστε να βεβαιώνεται η επούλωση του έλκους. Θα πρέπει επίσης να ελέγχεται εάν η εκρίζωση του ελικοβακτηριδίου ήταν επιτυχής και θα πρέπει να εξακολουθήσουν να αποφεύγονται τα φάρμακα που τεκμηριωμένα συμβάλλουν στη δημιουργία ελκών.